Unima Türkiye

Kâtip Salih (Hayal-i Şehir Kâtip Salih Efendi)

1900’lü yılların başında tanınan en önemli ve ünlü Karagöz sanatçısı olarak bilinen Kâtip Salih’in doğum ve ölüm tarihleri hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır.  Ancak, Metin AND’ın verdiği bilgiye göre”1918 yılında 70 yaşındadır.” Buna göre 1848 doğumlu olduğunu tahmin etmekteyiz.

Gazeteci yazar Ahmet Mithat Efendinin özendirmesiyle Karagöz’de, bir çok yeniliği denemiştir. Gençlik yıllarında Ortaoyunu da oynayan Kâtip Salih, Karagöz perdesini tuluat tiyatrosu sahnesi gibi düzenlemiş, buzlu cam üzerinde Karagöz oynatmıştır. Suretlerin (tasvirlerin) olumsuz etkilenerek çabuk yıpranması sonucu bu uygulamadan vazgeçmiştir. Oyun metinleri üzerinde de yenilikler yapmış, klasik oyunlar dışında “Nev-icad” (yeni tarz) oyunlar da oynatmış, tuluat oyunlarını Karagöz’e uyarlamış, Karagöz’ü tuluat tiyatrosunun baş kişisi olan “İbiş”e yaklaştırmıştır.

Karagöz’e canlı müziği getiren kişi olarak bilinen sanatçı, Karagöz’de kanto ve düettoları söyletmiştir. 1900-1915 yılları arasında 20 kadar Karagöz oyununun ses kayıtlarını yaptırmıştır. 5 dil bildiği belirtilen entelektüel birikimi olan bir sanatçıdır.

Sanatçı tasvirlerini yasadığı yılllarda 1913 ile 1933 yılları arasında İstanbul’da yaşamış olan Edgar J. Fisher ile karısı  Elisabet Fisher’e satmış, bu koleksiyon daha sonra Kudüs’te Memluk Sanatı Tarihçisi L.A. Mayer’in anısına açılan İslam Eserleri Müzesi’ne satılmıştır. Bu koleksiyonun kataloğunu 1977 yılında  “The Turkish Shadow Theatre And The Puppet Collection Of The L.A. Memorial Foundation” adıyla Prof. Dr. Andreas Tietze yayınlamıştır. Bu koleksiyonda beş tasviri bulunan Kâtip Salih’in Türkiye’deki özel koleksiyonlarda tasvirinin olup olmadığı hakkında bilgi yoktur.

Kaynak: Gölgenin Renkleri Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezi Karagöz tasvirleri Koleksiyonu Kataloğu